ارزیابی مقادیر چربی و ماده خشک کبد و ارتباط بین آنها در بین گونه های اهلی نشخوارکنندگان ذبح شده در کشتارگاه ارومیه

درصد چربی در ماده خشک و تر کبد و درصد ماده خشک کبد در تعداد 384 راس دام کشتار شده شامل 114راس گاو، 100راس گاومیش، 147راس گوسفند و 23راس بز با توجه به گونه دام، جنس و سن تعیین و ارتباط بین پارامترهای کبدی مطالعه شد. میانگین درصدچربی در ماده خشک و تر کبد و ماده خشک کبد در گاوها به ترتیب 6/3درصد، 1/1درصد، 7/29درصد، گاومیش ها 3/5درصد، 55/1درصد، 2/29درصد، گوسفندها 3درصد، 83/0درصد، 9/27درصد و بزها 91/2درصد، 55/1درصد و 4/28درصد تعیین گردید. بالاترین حد درصدچربی در ماده خشک و تر کبد به ترتیب در گاومیش (5/20درصد، 2/6درصد) و پائین ترین آنها در گوسفند (14/5درصد، 55/1درصد) و برای ماده خشک کبد به ترتیب در گاو (2/38درصد) و گوسفند (9/31درصد) مشاهده شد. آنالیز آماری (anova) پارامترهای کبدی، اختلاف معنی داری را در بین نشخوارکنندگان نشان داد. پارامترهای کبدی در دام های نر و ماده به جز بزها اختلاف معنی داری را نشان ندادند. در بررسی انفرادی دام ها، حدود 15درصد از گاومیش ها و 5/3درصد از گاوها بیشتر از 10درصد چربی در ماده خشک کبد بودند در صورتیکه در نشخوارکنندگان کوچک کمتر از 6درصد بود. به استثناء رابطه مثبت بین درصدچربی در ماده خشک با تر کبد، رطوبت با ماده خشک کبد، هیچ رابطه معنی داری بین درصدچربی در ماده خشک و تر کبد با ماده خشک کبد مشاهده نگردید. لذا می توان گفت که میانگین درصدچربی در ماده خشک کبد در نشخوارکنندگان کوچک کمتر از بزرگ ها بوده و گاومیش بیشتر از گاو می باشد. میانگین درصدماده خشک کبد در گاوها بیشترین و گوسفندها کمترین است. تفاوت بین گونه ها معنی دار بوده، اما سن و جنس در پارامترهای کبدی موثر نیستند. احتمال لیپیدوز کبدی در گاومیش ها بیشتر از گاو و در گوسفند و بزها ضعیف است. بین چربی کبد با ماده خشک کبد رابطه ای وجود نداشته و مستقل از یکدیگر هستند. سرانجام با استناد به ماده خشک، کیفیت غذائی کبد به ترتیب از گاو به گاومیش، سپس بز و نهایتاً گوسفند طبقه بندی می گردد.